بررسی پیامدهای اقتصادی و اجتماعی استقرار الگوی روستا ـ شهری (مطالعه موردی: استان فارس ـ ایران)

چکیده ایجاد روستا ـ شهرها همواره به عنوان یکی از سیاست های عمده در امر برنامه ریزی کشورهای در حال توسعه مدنظر بوده است.در کشور ایران روستا ـ شهرها از طریق سیاست ارتقای روستاهای بزرگ و مستعد به نقاط شهری شکل گرفته اند. هدف از ایجاد ایجاد روستا ـ شهرها، بهبود کیفیت و استانداردهای زندگی در نواحی روستایی، حل مشکلات شهری و روستایی و کاهش مهاجرت به شهرهای بزرگ می باشد. به طور کلی روستا ـ شهرها سکونتگاه های روستایی هستند که به علت تمرکز جمعیت در آن ها، مرکزیت بخش، موقعیت مناسب جغرافیایی و یابه دلایل دیگر معیار شهر شدن را پیدا می کنند، ولی هنوز اکثریت جمعیت شاغل آن ها به فعالیت های کشاورزیمشغول هستند. در این پژوهش با بهره گیری از روش های اسنادی و پیمایشی، پیامدهای توسعه روستا ـ شهری حسن آباد در استان فارس در دو بعد اقتصادی و اجتماعی مورد بررسی قرار میگیرد. در این راستا اقدام بهجمع-آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده گردید. تعداد پرسشنامه ها با استفاده از فرمول کوکران 200 نمونه تعیین گردید و داده های لازم با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده در روستا ـ شهر حسن آباد جمع آوری شد. پایایی ابزار تحقیق با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای دسته شاخص های اقتصادی و اجتماعی به ترتیب 866/. و 832/. بدست آمد. همچنین روایی ابزار تحقیق با استفاده از روش های اعتبار محتوا و اعتبار عاملی صورت گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها این پژوهش از ضریب تغییرات، آزمون ویلکاکسون، ضریب همبستگی اسپیرمن، ضریب همبستگی پیرسون، ضریب همبستگی مجذور اتا، تحلیل عاملی و رگرسیون خطی استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد، که در مجموع تبدیل حسن آباد به شهر در بهبود خدمات رسانی و توسعه مشارکت بین ساکنین موفق بوده است، اما در ایجاد رونق اقتصادی، اشتغال، کاهش وابستگی به مرکز شهرستان، کاهش مهاجرت و جلب رضایت ساکنین تأثیر چندانی نداشته است. همچنین نتایج نشان داد که استقرار الگوی روستا ـ شهری باعث تغییر کاربری اراضی کشاورزی و مرتعی و کاهش تعداد دام های کوچک شده است. نتایج تحلیل عاملی، عوامل تأثیرگذار استقرار الگوی روستا ـ شهری را به ترتیب اولویت در شش عامل تعلق مکانی (80/10% واریانس)، کالبدی (31/9% واریانس)، وابستگی (03/9% واریانس)،کشاورزی (48/8% واریانس)، مشارکت (31/8% واریانس) و عامل اقتصادی (13/8% واریانس) مشخص کرد. این هشت عامل در مجموع 06/54% از واریانس کل را تبیین کرده اند. طبق نتایج تحلیل رگرسیون،متغیرهای همکاری بین مسولین محلی و دولتی، بهبود خدمات ارتباطی، بهبودخدمات بهداشتی، اهمیت دادن به نظر مردم در تصمیمات، توجه دولت و مسولین به شهر، تمایل به ماندگاری در محل، زیباسازی جاده ها و معابر و نظرخواهی از مردم برای تبدیل روستا به شهر در هشت گام وارد مدل شدند. متغیرهای مذکور در مجموع 80/52% از تغییرات متغیر وابسته رضایت مندی از استقرار الگوی روستا ـ شهری را پیش بینی می کنند.نتایج این پژوهش می تواند جهت آشنایی با پیامد ها، نقاط قوت و ضعف الگوی روستا ـ شهری و سیاست گذاری در زمینه برنامه ریزی منطقه ای مورد استفاده قرار گیرد.